Khi đất nước đang bước vào giai đoạn mới với những yêu cầu cấp bách về hiệu quả quản lý, sử dụng nguồn lực, thì hệ thống chính trị - với vai trò là “kiến trúc thượng tầng” của quốc gia - cần phải phát huy trách nhiệm tối cao trong việc cải cách, tái cấu trúc, và định hình lại các phương thức quản lý. Điều này nhằm đảm bảo các nguồn lực quý giá của đất nước, từ tài chính, nhân lực đến thời gian, được phân bổ và sử dụng một cách tối ưu, tránh những thất thoát, lãng phí nghiêm trọng vốn làm suy yếu tiềm năng phát triển và gây tổn thất cho lòng tin của nhân dân.

Công tác chống lãng phí và tăng cường tính minh bạch trong bộ máy nhà nước không chỉ là giải pháp tạm thời hay đáp ứng yêu cầu ngắn hạn, mà cần được xem là nền tảng chiến lược để xây dựng một hệ thống chính trị hiệu lực, hiệu quả và đáng tin cậy. Đây là những giá trị cốt lõi đảm bảo tính bền vững trong quá trình quản lý và điều hành, tạo dựng cơ sở vững chắc để thúc đẩy sự phát triển toàn diện của đất nước trong kỷ nguyên mới. Một hệ thống chính trị minh bạch, hiệu quả sẽ không chỉ giúp tối ưu hóa nguồn lực mà còn góp phần củng cố niềm tin của nhân dân đối với Đảng và Nhà nước, từ đó thúc đẩy các nỗ lực phát triển kinh tế - xã hội, tăng cường năng lực cạnh tranh quốc gia trong thời đại toàn cầu hóa và cách mạng công nghiệp 4.0.

Hội nghị toàn quốc tổng kết 10 năm công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực giai đoạn 2012 - 2022 (Ảnh: Nguồn Nhandan.vn)

Lãng phí và thiếu minh bạch trong hệ thống quản lý nhà nước: Bài toán cần lời giải

Lãng phí và thiếu minh bạch là hai khía cạnh liên quan mật thiết, xuất phát từ nhiều yếu tố trong quản lý nhà nước. Các tài liệu cho thấy lãng phí ở đây không chỉ nằm ở nguồn lực tài chính, mà còn bao gồm cả nguồn nhân lực và thời gian. Lãng phí nảy sinh từ bộ máy cồng kềnh, nhiều tầng nấc trung gian, chức năng nhiệm vụ chồng chéo, không rõ ràng, gây trì trệ và mất nhiều chi phí vận hành. Thiếu minh bạch làm giảm niềm tin của nhân dân, hạn chế vai trò giám sát của công luận, tạo điều kiện cho tham nhũng và sử dụng sai mục đích tài sản công.

Tình trạng này là dấu hiệu của một hệ thống chính trị chưa thực sự tinh gọn, hiện đại và hiệu quả. Nhận diện rõ nguồn gốc và bản chất của lãng phí và thiếu minh bạch trong quản lý nhà nước là bước đầu tiên để tiến hành cải cách có chiều sâu.

Vai trò của đổi mới và cải cách hệ thống chính trị trong chống lãng phí và tăng cường minh bạch

Hệ thống chính trị của Việt Nam cần có những bước đổi mới triệt để để thực sự đạt hiệu quả cao trong quản lý nhà nước, giảm thiểu lãng phí và tăng cường tính minh bạch. Từ những thành quả sau gần 40 năm đổi mới, đến nay hệ thống chính trị của Việt Nam đã có những bước tiến nhất định, song vẫn chưa đáp ứng được đầy đủ yêu cầu của tình hình mới, nhất là trong bối cảnh chuyển đổi số, công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Một hệ thống chính trị hoạt động hiệu quả không chỉ cần tổ chức lại bộ máy, mà còn đòi hỏi thay đổi tư duy quản lý và phương thức điều hành.

Thứ nhất, việc tinh gọn bộ máy quản lý nhà nước là yếu tố tiên quyết trong quá trình cải cách. Việc này đòi hỏi tổ chức, sắp xếp lại các cơ quan và vị trí nhằm giảm bớt những tầng nấc không cần thiết, hạn chế sự chồng chéo chức năng, nhiệm vụ giữa các cơ quan. Đặc biệt, cần làm rõ mối quan hệ giữa cấp quyết định chính sách và cấp tổ chức thực hiện, giữa Trung ương và địa phương. Việc này nhằm tránh tình trạng “trên đổ xuống, dưới đẩy lên”, làm chậm trễ quá trình thực thi, đồng thời gây ra các khoản chi phí không đáng có.

Thứ hai, nâng cao hiệu quả điều hành và quản lý thông qua chuyển đổi số và công nghệ hiện đại. Sử dụng các công cụ số không chỉ giúp tăng hiệu suất công việc mà còn là phương tiện để giảm thiểu tình trạng thông tin bất đối xứng, đảm bảo mọi quy trình đều được công khai và giám sát. Việc áp dụng công nghệ giúp tiết kiệm thời gian, chi phí và tăng cường khả năng giám sát của công chúng đối với hoạt động của các cơ quan nhà nước, góp phần ngăn chặn các hành vi lãng phí, thất thoát.

Thứ ba, tăng cường phân cấp, phân quyền một cách rõ ràng và triệt để giữa Trung ương và địa phương, đảm bảo mỗi cấp có trách nhiệm cụ thể và chủ động trong công việc của mình. Phân cấp, phân quyền còn nhằm giảm bớt gánh nặng cho bộ máy Trung ương, tạo điều kiện cho các địa phương tự chủ và linh hoạt hơn trong việc giải quyết các vấn đề cụ thể. Đặc biệt, với tinh thần “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”, việc phân cấp phải được đi kèm với công tác thanh tra, giám sát nhằm đảm bảo tính minh bạch và trách nhiệm giải trình.

Xây dựng hệ thống chính trị minh bạch: Cần sự thay đổi tư duy và văn hóa công vụ

Cải cách hệ thống chính trị phải đi đôi với xây dựng một nền văn hóa minh bạch trong các cơ quan nhà nước. Văn hóa công vụ, trong đó nhấn mạnh đến sự liêm chính, tinh thần trách nhiệm, và tính minh bạch, là nền tảng để chống lại lãng phí và các hành vi vi phạm đạo đức công vụ.

Trước hết, cần minh bạch hóa các quy trình ra quyết định và tài chính công, đảm bảo rằng mọi hoạt động đều có thể kiểm tra, giám sát bởi các cơ quan chức năng và công luận. Các quy định pháp luật phải được xây dựng sao cho đảm bảo tính minh bạch từ khâu lập kế hoạch đến khâu thực hiện và giám sát. Việc xây dựng và hoàn thiện thể chế về quản lý tài chính công và ngân sách cũng cần đảm bảo tính công khai, minh bạch, tránh tình trạng “xin - cho” và lãng phí nguồn lực.

Ngoài ra, công khai các số liệu và báo cáo quản lý nhà nước trên các nền tảng trực tuyến sẽ cho phép người dân dễ dàng tiếp cận và kiểm tra. Đây là điều kiện để người dân thực sự tham gia vào quá trình giám sát, tạo sức ép đối với chính quyền các cấp, đồng thời tăng cường niềm tin vào hệ thống chính trị.

Một yếu tố không kém phần quan trọng là phát huy vai trò của các cơ quan thanh tra, kiểm tra và của nhân dân trong giám sát hoạt động của bộ máy nhà nước. Đây là một trong những biện pháp hữu hiệu nhằm đảm bảo sự liêm chính và trách nhiệm giải trình của các cán bộ, công chức. Việc tạo điều kiện cho nhân dân tham gia giám sát, phát hiện và tố giác các hành vi tiêu cực sẽ tạo nên một “hàng rào phòng ngự” vững chắc chống lại sự lãng phí và thiếu minh bạch.

Những bước đi cần thiết để hiện thực hóa cải cách

Để cải cách hệ thống chính trị đạt được kết quả thực chất, đòi hỏi sự quyết tâm cao độ từ cấp lãnh đạo, cũng như sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan và tổ chức liên quan. Đặc biệt, cần thực hiện một cách khoa học và cẩn trọng, tránh hình thức, đối phó.

Việc xây dựng một kế hoạch cải cách toàn diện và có hệ thống, với các mốc thời gian cụ thể và lộ trình chi tiết, là yêu cầu tất yếu trong tiến trình nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước. Kế hoạch này không chỉ đơn thuần là bản đồ hành động mà cần là một chiến lược mang tính chất định hướng lâu dài, đảm bảo tính khả thi cao và khả năng thích ứng linh hoạt với thực tiễn đang không ngừng thay đổi.

Triển khai từ Trung ương đến địa phương, mỗi bước tiến trong kế hoạch cải cách phải gắn chặt với các điều kiện đặc thù của từng cấp, từng khu vực, nhằm đảm bảo tinh thần thống nhất trong toàn hệ thống chính trị, đồng thời phát huy tối đa hiệu quả tại mỗi địa bàn cụ thể. Quá trình này đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan trung ương và địa phương, với sự giám sát nghiêm minh và liên tục để kịp thời điều chỉnh, bổ sung những giải pháp phù hợp, tránh tình trạng hình thức, qua loa.

Thực tiễn đã chứng minh rằng, chỉ khi có một kế hoạch cải cách bài bản, đi từ Trung ương xuống cơ sở, được triển khai một cách có hệ thống và khoa học, chúng ta mới có thể đạt được những chuyển biến tích cực và bền vững, tạo động lực mạnh mẽ cho sự phát triển của đất nước trong tương lai.

Việc tổ chức các cuộc tổng kết, rút kinh nghiệm từ quá trình triển khai các nghị quyết và văn bản pháp luật về cải cách là nhiệm vụ cấp thiết nhằm đảm bảo chất lượng, hiệu quả của các chính sách và chủ trương đã đề ra. Đây không chỉ đơn thuần là hoạt động tổng kết hành chính mà còn là quá trình khoa học, phân tích thấu đáo từng bước thực hiện để nhận diện rõ những hạn chế, vướng mắc cũng như các yếu tố tích cực đã đạt được. Qua đó, các bài học quý báu được đúc kết kịp thời, tạo nền tảng cho các điều chỉnh chiến lược, giúp khắc phục nhanh chóng những tồn tại và nâng cao năng lực thực thi.

Đặc biệt, thông qua việc tổng kết và rút kinh nghiệm, chúng ta có thể nhận diện những điểm nghẽn trong hệ thống chính trị và quản lý nhà nước, đồng thời đề xuất các giải pháp mang tính khả thi cao để nâng cao hiệu lực, hiệu quả trong thực thi các chính sách. Những bài học đúc kết không chỉ có ý nghĩa tại thời điểm hiện tại mà còn mang giá trị lâu dài, trở thành kim chỉ nam cho các giai đoạn cải cách tiếp theo, đảm bảo mọi chính sách đều được hoàn thiện dần qua mỗi chu kỳ tổng kết và rút kinh nghiệm.

Việc này cũng khẳng định tinh thần cầu thị và trách nhiệm cao của các cơ quan lãnh đạo trong việc không ngừng học hỏi và hoàn thiện hệ thống quản lý, phục vụ lợi ích của nhân dân và sự phát triển bền vững của quốc gia.

Việc ban hành các quy định cụ thể về chức năng, nhiệm vụ của từng cơ quan, tổ chức trong hệ thống chính trị là một yêu cầu cấp thiết nhằm tạo ra nền tảng pháp lý vững chắc cho mọi hoạt động quản lý nhà nước. Điều này không chỉ góp phần xác định rõ vai trò, thẩm quyền của từng cơ quan mà còn giúp phân định rõ ràng trách nhiệm giữa các tổ chức trong bộ máy chính trị, tránh tình trạng chồng chéo, trùng lặp chức năng - một trong những nguyên nhân chính gây lãng phí nguồn lực và giảm sút hiệu quả quản lý.

Bằng cách xác lập trách nhiệm rõ ràng, cụ thể, hệ thống chính trị có thể vận hành với sự đồng bộ và minh bạch cao, giúp các cơ quan, tổ chức chủ động hơn trong việc thực thi nhiệm vụ, tạo điều kiện cho sự phối hợp nhịp nhàng và hiệu quả giữa các đơn vị. Đây là bước tiến quan trọng nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước, đảm bảo rằng mỗi cơ quan trong hệ thống đều phát huy tối đa năng lực và trách nhiệm của mình, tránh tình trạng đùn đẩy hoặc né tránh nhiệm vụ.

Quy định cụ thể hóa chức năng, nhiệm vụ không chỉ đơn thuần là biện pháp hành chính mà còn là yêu cầu chiến lược để hiện đại hóa hệ thống chính trị, bảo đảm tính linh hoạt và thích ứng trong bối cảnh mới. Qua đó, chúng ta không chỉ nâng cao hiệu lực quản lý mà còn xây dựng được một hệ thống hành chính chuyên nghiệp, hiện đại, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước, phục vụ nhân dân một cách hiệu quả, thiết thực.

Việc triển khai các khóa đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng cho đội ngũ cán bộ, công chức, với nội dung trọng tâm về tư duy quản trị hiện đại và văn hóa công vụ minh bạch, là một bước đi chiến lược trong công cuộc cải cách hệ thống chính trị của đất nước. Những chương trình đào tạo này không chỉ hướng đến việc nâng cao kiến thức chuyên môn mà còn rèn luyện các phẩm chất và năng lực cần thiết để xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức có tư duy đổi mới, am hiểu sâu sắc về quản trị, đồng thời có tinh thần trách nhiệm cao đối với nhân dân và xã hội.

Các khóa bồi dưỡng không chỉ trang bị cho cán bộ, công chức những kiến thức nền tảng về quản trị hiện đại, mà còn giúp họ thấu hiểu và thực hành văn hóa công vụ minh bạch - một yếu tố cốt lõi để xây dựng niềm tin của nhân dân đối với nhà nước. Văn hóa công vụ không chỉ thể hiện ở thái độ phục vụ mà còn ở tính liêm chính, trách nhiệm, và sự chuyên nghiệp trong từng quyết sách, hành động của đội ngũ cán bộ. Từ đó, mỗi cán bộ không chỉ là người thi hành mà còn là người đại diện, lan tỏa giá trị của một nền công vụ công khai, minh bạch và hiệu quả.

Thông qua các chương trình đào tạo bài bản và thiết thực, chúng ta đang dần tạo dựng nên một thế hệ cán bộ công chức có đủ phẩm chất đạo đức, năng lực chuyên môn, tư duy lãnh đạo hiện đại, và ý thức trách nhiệm cao trong thực thi nhiệm vụ, góp phần vào công cuộc xây dựng một hệ thống chính trị vững mạnh, hiệu quả, đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước trong thời kỳ hội nhập và toàn cầu hóa.

Chống lãng phí và minh bạch trong quản lý nhà nước không chỉ là yêu cầu cấp bách trước mắt, mà còn là nền tảng xây dựng một hệ thống chính trị hiện đại, hiệu quả, đáp ứng kỳ vọng của nhân dân. Đổi mới và cải cách hệ thống chính trị không thể chỉ dừng lại ở các biện pháp ngắn hạn mà cần đi sâu vào từng yếu tố của bộ máy, từ tổ chức đến con người, từ tư duy đến hành động. Một hệ thống chính trị tinh gọn, minh bạch và trách nhiệm không chỉ đảm bảo hiệu quả quản lý mà còn góp phần củng cố niềm tin của nhân dân, thúc đẩy sự phát triển bền vững của đất nước trong tương lai.